น็อต (Nut)
น็อต หรือหลายคนอาจจะเรียกกันว่า น็อตตัวเมีย เป็นอุปกรณ์ที่ใช้งานร่วมกับโบลท์ มีรูปทรงหลากหลายรูปแบบ แต่มีจุดที่เหมือนกันคือ มีรูปตรงกลางและมีร่องเป็นเกลียวอยู่ภายใน มีไว้สำหรับหมุนเข้ากับโบลท์เพื่อยึดจับชิ้นงาน น็อตที่นิยมใช้ในอุตสาหกรรมมีชนิด ตัวอย่างเช่น น็อตหกเหลี่ยม, น็อตหัวหมวกหรือหัวโดม, น็อตหัวผ่า, น็อตหางปลา, น็อตล็อค, น็อตสำหรับงานเชื่อม, น็อตสำหรับยึด เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีวัสดุให้เลือกใช้อีกมากมาย อาทิ เหล็ก, อลูมิเนียม, สเตนเลส, ไทเทเนียม เป็นต้น
น็อตหกเหลี่ยม (Hex Nut)
น็อตหกเหลี่ยม เป็นน็อตที่พบเห็นได้ทั่วไปในอุตสาหกรรม นิยมใช้ในการยึดชิ้นส่วนของเครื่องจักร, แผ่นเหล็ก และอื่นๆ มีรูปทรงเป็นหกเหลี่ยม มีรูตรงกลางและมีเกลียวอยู่ภายใน มักจะใช้งานร่วมกับโบลท์และแหวนรอง ในส่วนของวิธีการใช้งาน มักจะใช้เป็นตัวล็อคให้กับโบลท์ สามารถหมุนเข้าและออกได้โดยการใช้ประแจหรือชุดลูกบล๊อคหกเหลี่ยมขันเข้าและคลายออก นอกจากนี้ยังมีวัสดุให้เลือกใช้งานอีกมากมาย ตัวอย่างเช่น เหล็ก, อลูมิเนียม, สเตนเลส, ไทเทเนียม เป็นต้น
น็อตสี่เหลี่ยม (Square Nut)
น็อตสี่เหลี่ยม ลักษณะภายนอกเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยม และตรงกลางมีรูร่องเกลียวสำหรับหมุนเข้ากับโบลท์ น็อตชนิดนี้ใช้สำหรับยึดในบริเวณที่แคบที่ประแจไม่สามารถเข้าไปจับตัวน็อตได้ โดยสามารถใช้คีมปากแหลมเป็นตัวจับน็อตแทนได้ นิยมใช้ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
หัวน็อตฝังไม้ (T-Nut)
หัวน็อตฝังไม้ หรือ ทีนัท เป็นน็อตที่นิยมใช้กันมากในงานไม้ มีลักษณะพิเศษ คือ จะมีเขี้ยวแหลมคมที่โพล่มาจากฐานรองของน็อตโดยทั่วไปจะมี ประมาณ 3-4 เขี้ยว เมื่อขันน็อตตัวผู้จนสุด เขี้ยวของหัวน็อตจะฝังติดกับเนื้อไม้อย่างแน่นหนา โดยส่วนใหญ่มักจะใช้กับงานเฟอร์นิเจอร์ไม้ และยึดติดดอกลำโพงของเครื่องเสียง เป็นต้น
น็อตคัปปลิ้ง (Coupling Nut)
น็อตคัปปลิ้ง หรือ น็อตต่อขยาย น็อตชนิดนี้จะมีความสูงมากกว่าน็อตชนิดอื่นๆ มีรูเกลียวทะลุถึงกันทั้งสองด้าน มีไว้ใช้สำหรับเชื่อมน็อตตัวผู้เข้าด้วยกัน นอกจากนี้ยังสามารถใช้เป็นตัวแปลงขนาดของโบลท์จากใหญ่ไปเล็ก หรือจากเล็กไปใหญ่ได้ด้วยเช่นกัน อีกทั้งยังมีรูปร่างให้เลือกใช้ทั้งแบบแท่งกลม และแบบแท่งหกเหลี่ยม
น็อตเชื่อม (Weld Nut)
น็อตเชื่อม น็อตชนิดนี้มีรูปร่างคล้ายกับน็อตหกเหลี่ยมทั่วไป แต่แตกต่างกันเล็กน้อย คือ บริเวณมุมของน็อตจะมีส่วนที่ยื่นออกมา เพื่อใช้เป็นจุดสำหรับเชื่อมติดกับวัสดุ หรืออาจจะมีบ่าเพื่อช่วยในการกำหนดตำแหน่งให้ทำได้ง่ายขึ้น น็อตชนิดนี้นิยมใช้ในงานเชื่อมเหล็กและงานเชื่อมสเตนเลส สำหรับประโยช์ของน็อตชนิดนี้ คือ มีส่วนช่วยเพิ่มความแข็งแรงให้กับโลหะได้มากขึ้นในบริเวณที่มีความหนาน้อย
น็อตล็อค (Lock Nut)
น็อตล็อค เป็นน็อตที่ใช้งานร่วมกับโบลท์เพื่อป้องกันการคลายตัว อันเนื่องมาจากแรงสั่นสะเทือนของเครื่องจักร มีหลายชนิดที่นิยมใช้งานในอุตสาหกรรม ตัวอย่างเช่น น็อตล็อคแหวนไนลอน, แจมน็อต, น็อตล็อคสโตเวอร์, น็อตล็อคแบบสองทิศทาง, น็อตล็อคหน้าแปลนหยัก, น็อตล็อคทรงปราสาท เป็นต้น
แจมน็อตหรือน็อตหกเหลี่ยมแบบบาง (Jam Nut)
แจมน็อต หรือ น็อตหกเหลี่ยมแบบบาง มีลักษณะเหมือนกับน็อตหกเหลี่ยมทั่วไปที่ใช้ในอุตสาหกรรม แต่ความหนาของตัวน็อตนั้นจะน้อยกว่าน็อตทั่วไปถึงครึ่งหนึ่ง ในส่วนของการใช้งานนั้นจะใช้งานร่วมกับน็อตหกเหลี่ยมปกติ โดยทำการขันแจมน็อตเข้าไปก่อนแล้วจึงตามด้วยน็อตหกเหลี่ยม ก็จะช่วยไม่ให้น็อตเกิดการคลายตัวจากแรงสั่นสะเทือน ซึ่งมีให้เลือกทั้งแบบเกลียววนซ้ายและเกลียววนขวา
น็อตติดแหวนจักรชนิดกันคลาย หรือ เคปนัท (Keps K-Lock Nut)
น็อตติดแหวนจักรชนิดกันคลาย หรือ เคปนัท น็อตชนิดนี้มีลักษณะพิเศษ คือ จะมีแผ่นเหล็กบางที่มีรูปร่างเป็นฟันเฟืองซึ่งสามารถหมุนได้อย่างอิสระยื่นออกมา ในส่วนของการใช้งานให้ขันน็อตชนิดนี้จนกว่าจะไม่สามารถหมุนเฟืองได้ แต่ไม่ควรขันจนแน่นเกินไป เพราะจะทำให้กลไกภายในของน็อตพัง และไม่สามารถป้องกันการสั่นสะเทือนได้อีกต่อไป
น็อตล็อคสองทาง (Two-Way Lock Nut)
น็อตล็อคสองทาง น็อตชนิดนี้มีหน้าตาคล้ายกับน็อตหกเหลี่ยมทั่วไป แต่เมื่อสังเกตุด้านข้างของตัวน็อตจะพบว่า มีรอยปั๊มตรงกลางเป็นรูปวงกลมส่วนใหญ่ ซึ่งไม่ว่าจะขัดโบลท์ยึดทางไหนก็ตามก็จะสามารถล็อคโบลท์ได้ทั้งสองด้าน
น็อตหัวหมวก (Domed /Acorn Nut)
น็อตหัวหมวก หรือ น็อตหัวโดม ลักษณะเด่นของน็อตชนิดนี้ คือ มีรูปร่างเป็นครึ่งทรงกลมปิดลักษณะคล้ายกับโดม ภายในมีเกลียวเหมือนน็อตทั่วไป นิยมใช้ในงานก่อสร้างที่ต้องการตกแต่งให้บริเวณส่วนปลายของโบลท์ที่เกินออกมีความสวยงามมากขึ้น ตัวอย่างเช่น ใช้ยึดผนังกั้นราวจับบนสะพาน งานท่อในอุตสาหกรรม เป็นต้น นอกจากนี้น็อตหัวหมวกยังมีประโยชน์ทางอ้อม คือ ช่วยคงสภาพเกลียวบริเวณส่วนปลายของโบลท์ที่ยึดไว้ ไม่ให้เกิดความเสียหายจากสภาพแวดล้อมต่างๆ ได้อีกด้วย
น็อตหัวผ่า (Slotted Nut)
น็อตหัวผ่า มีลักษณะคล้ายกับน็อตหกเหลี่ยม แต่บริเวณส่วนหัวของน็อตนั้นจะถูกผ่าออกเป็นแฉกๆ ที่มีร่องขนาดเท่ากัน โดยน็อตชนิดนี้นิยมใช้งานร่วมกับคอตเตอร์พิน ซึ่งเมื่อขันน็อตจนแนบสนิทกับผิวชิ้นงานแล้ว ให้สอดคอตเตอร์พินทะลุผ่านสกรูชนิดพิเศษที่มีรูเจาะทะลุผ่านบริเวณเกลียว และทำการหมุนปรับน็อตหัวผ่าเล็กน้อยเพื่อให้คอตเตอร์พิน วางตัวอยู่บนร่องของน็อตหัวผ่าได้พอดี ซึ่งช่วยป้องกันการคลายตัวของน็อตได้เป็นอย่างดี
น็อตหัวปราสาท (Castellated Nut)
น็อตหัวปราสาท มีการใช้งานและลักษณะคล้ายกับน็อตหัวผ่า แต่มีรูปร่างแตกต่างกันเล็กน้อย คือ บริเวณส่วนหัวของน็อตจะเป็นรูปวงกลมที่ถูกผ่าออกเป็น 6 ส่วนเท่าๆกัน และบริเวณร่องของน็อตนั้นจะมีลักษณะเป็นผิวโค้งที่รองรับกับคอตเตอร์พินได้พอดี ในบางครั้งสามารถใช้แทนน็อตหัวผ่าได้ นิยมใช้สำหรับการยึดเพลาของล้อรถ เป็นต้น
น็อตล็อคแหวนไนลอน (Self Lock Nut)
น็อตล็อคแหวนไนลอน น็อตล็อคชนิดนี้หากสังเกตุดูดีๆ จะพบว่ามีแหวนไนลอนอยู่ภายใน ซึ่งเมื่อทำการขันโบลท์เข้าไปแล้ว เมื่อตัวโบลท์เคลื่อนที่ทะลุผ่านแหวนไนลอน จะเกิดแรงกดบริเวณรอบเกลียว ซึ่งช่วยป้องกันไม่ให้โบลท์หลุดออกจากเครื่องจักรอันเนื่องมากจากแรงสั่นสะเทือน แต่ก็ต้องระวังในส่วนของอุณหภูมิที่ใช้งานด้วยเช่นกัน
น็อตสำหรับยึด (Cage Nut)
น็อตสำหรับยึด เป็นน็อตที่ถูกออกแบบมาเพื่อใช้แก้ไขปัญหาของชิ้นงานที่มีการทำสี ในบางครั้งหากสีติดอยู่ที่บริเวณเกลียวก็จะส่งผลให้การขันสกรูเข้ากับชิ้นงานทำได้ยาก ด้วยลักษณะพิเศษของน็อตชนิดนี้ คือ ด้านหลังของน็อตจะมีขาหลังเป็นแผ่นเหล็กบางที่ถูกพับไว้ มีลักษณะเป็นขาเกี่ยว ใช้สำหรับยึดเกาะกับช่องสี่เหลี่ยมของชิ้นงาน จึงทำให้ไม่จำเป็นต้องทำเกลียวบนชิ้นงานก่อนการพ่นสี น็อตชนิดนี้ส่วนใหญ่นิยมใช้กับตู้หรือชั้นวางของที่สามารถปรับระดับได้ และ ตู้เซิฟเวอร์
น็อตหางปลา (Wing Nut)
น็อตหางปลา มีลักษณะพิเศษคือ หัวน็อตจะมีครีบออกมาลักษณะคล้ายกับหางปลา มีการใช้งานเหมือนกับสกรูหางปลา ในการขันเข้าและคลายออกนั้นสามารถใช้แรงจากมือได้อย่างสะดวกสบาย แต่ไม่เหมาะกับงานที่มีการสั่นสะเทือนสูงและงานที่ต้องรับโหลดในปริมาณมาก น็อตชนิดนี้ส่วนใหญ่นิยมใช้กับงานที่ต้องมีการขันเข้าและคลายออกบ่อยๆ ตัวอย่างเช่น งานเฟอร์นิเจอร์, อุปกรณ์กลองชุด, อุปกรณ์ที่ใช้ในเรือ เป็นต้น
น็อตหน้าแปลนหกเหลี่ยมแบบมีฟัน (Serrated Flange Lock Nut)
น็อตหน้าแปลนหกเหลี่ยมแบบมีฟัน น็อตชนิดนี้จะมีรูปลักษณ์ที่แตกต่างจากน็อตหกเหลี่ยมแบบมีบ่าตรงที่ ด้านล่างของบ่าจะมีลักษณะเป็นร่องคล้ายฟันปลากระจายอยู่รอบๆ ซึ่งมีคุณสมบัติในการเพิ่มพื้นที่ผิวในการยึดเกาะกับชิ้นงาน โดยส่วนใหญ่นิยมใช้ในการยึดแผ่นโลหะบาง
น็อตขึ้นลาย (Knurled Nut)
น็อตขึ้นลาย น็อตชนิดนี้บริเวณหัวน็อตจะมีการพิมพ์ลายเป็นเส้นๆ เพื่อความสวยงาม ซึ่งถูกออกแบบมาให้สามารถใช้มือหมุนได้อย่างสะดวกสบาย โดยไม่ต้องใช้อุปกรณ์หรือเครื่องมือต่างๆ นิยมใช้กับงานที่ต้องถอดประกอบ และขนย้ายบ่อยๆ อีกทั้งยังสามารถใช้กับงานที่ต้องการปรับเพิ่ม/ลด ความแน่นหนาของการล็อคได้อีกด้วย
ทีน็อต (T-Nut)
ทีน็อต เป็นน็อตที่มีรูปร่างคล้ายกับตัว T มีความแข็งแรงสูง นิยมใช้งานร่วมกับอลูมิเนียมโปรไฟล์ ตัวอย่างเช่น ใช้สำหรับยึด Bracket เข้ามุมของโครงสร้างเครื่องจักร ในส่วนของการใช้งานนั้นให้ใส่ทีน็อตเข้าไปที่บริเวณปลายที่เปิดอยู่ของร่องอลูมิเนียมโปรไฟล์เท่านั้น และมีข้อควรระวัง คือไม่สามารถติดตั้งทีน็อตได้หลังจากประกอบโครงสร้างของเครื่องจักรเสร็จสมบูรณ์ไปแล้ว
บอลสปริงทีน็อต (Ball Spring T-Nut หรือ Insert Spring T-Nut)
บอลสปริงทีน็อต เป็นน็อตอีกชนิดหนึ่งที่นิยมใช้งานกับอลูมิเนียมโปรไฟล์ ซึ่งมีการใช้งานเหมือนกับฟรีน็อต คือ สามารถประกอบน็อตตัวนี้เพื่อยึดชิ้นงานเพิ่มเติมหลังประกอบโครงสร้างเครื่องจักรได้ แต่คุณสมบัติเด่นที่เพิ่มเข้ามา คือ น็อตชนิดนี้สามารถที่จะล็อคตำแหน่งของตัวเองได้ โดยใช้ลูกบอลเหล็กที่ติดตั้งอยู่ภายใน ทำให้สามารถกำหนดตำแหน่งที่ต้องการจะติดตั้งได้สะดวกสบายกว่าฟรีน็อต